Draft:Donatus auctus

How to quote this translation

Show notes

M = reading of the whole MS tradition
m = reading of part of the MS tradition
P = reading on a papyrus
  Numbering follows G. Brugnoli and F. Stok, Vitae Vergilianae antiquae (Rome, 1997). Significant additions of content to the Vitae Suetonii vulgo Donatiana are set in italics (as in K. Bayer, ‘Vergil-Viten’ in J Götte and M. Götte, eds, Vergil Landleben (Munich, 2nd ed. 1977) and M. C. J. Putnam and J. Ziolkowski, eds, The Virgilian Tradition: The First Fifteen Hundred Years (New Haven, 2008)).

1 P. Virgilius Maro parentibus modicis fuit et praecipue patre, quem quidam opificem figulum, plures Magi cuiusdam uiatoris uiatoris m: mercatoris m initio mercennarium, mox ob industriam generum tradiderunt; quem cum agricolationi reique rusticae et gregibus praefecisset socer socer om. m, siluis coemundis et apibus curandis reculam auxit.

1

2 natus est Cn. Pompeio Magno et M. Licinio Crasso primum consulibus Iduum Octobrium die in pago, qui Andes dicitur, qui abest a Mantua non procul.

2

3 praegnans mater Maia, cum somniasset enixam se laureum ramum, quem compactum terrae coaluisse praegnans ... coaluisse m: eo mater Maia somniauit enixam se laureum ramum quem contacta terra uel sim. m (cf. Stok in app.) et excreuisse illico in speciem maturae arboris refertae uariis pomis et floribus, sequenti luce, cum marito rus propinquum petens, ex itinere diuertit atque in subiecta fossa partu leuata est.

3

4 ferunt infantem, ut sit editus, neque uagiisse et adeo miti uultu fuisse, ut haud dubiam spem prosperioris geniturae iam tum indicaret indicaret m: daret m: significaret m.

4

5 et accessit aliud praesagium, siquidem uirga populea more regionis in puerperiis eodem statim loco depacta ita breui coaluit, ut multo ante satas populos adaequasset; quae ‘arbor Virgilii’ ex eo dicta atque etiam consecrata est summa grauidarum ac fetarum religione suscipientium ibi et soluentium uota.

5

6 initia aetatis, hoc est usque septimum annum, Cremonae egit et XVII anno togam uirilem cepit Cremonae ... illis m: Cremone egit usque ad uirilem togam quam XVII amno natalis suo accepit iisdem m illis consulibus iterum, quibus natus erat, euenitque ut eodem ipso die Lucretius poeta decederet.

6

7 sed Virgilius a Cremona Mediolanum et inde paulo post Neapolim transiit ubi, cum litteris et Graecis et Latinis uehementissimam operam dedisset, tandem omni cura omnique studio indulsit medicinae et mathematicis.

7

8 quibus rebus cum ante alios eruditior peritiorque esset, se in urbem contulit statimque, magistri stabuli equorum Augusti amicitiam nactus, multos uariosque morbos incidentes equis curauit.

8

9 at ille in mercedem singulis diebus panes Virgilio ut uni ex stabulariis dari iussit.

9

10 interea a Crotoniatis pullus equi mirae pulchritudinis Caesari missus dono fuit, qui omnium iudicio spem portendebat uirtutis et celeritatis immensae. hunc cum aspexisset Maro, magistro stabuli dixit, natum esse ex morbosa equa et nec uiribus ualiturum nec celeritate, idque uerum fuisse inuentum est. quod cum magister stabuli Augusto recitasset, duplicari sibi in mercedem panes iussit.

10

11 cum item ex Hispania Augusto canes dono mitterentur, et parentes eorum dixit Virgilius, et animum celeritatemque futuram. quo cognito mandat iterum augumentari Virgilio panes.

11

12 dubitauit Augustus, Octauiine filius fuerit, an alterius, idque Maronem aperire posse arbitratus est, quia canum et equi naturam parentesque cognorat.

12

13 amotis ergo omnibus arbitris, illum in penitiorem partem domi uocat et solum rogat, an sciat quisnam esset, et quam ad felicitandos homines facultatem haberet.

13

14 ‘noui,’ inquit Maro, ‘te Caesarem Augustum et ferme aequam cum diis immortalibus potestatem habere, ut, quem uis, felicem facias.’ ‘eo animo sum,’ respondit Caesar, ‘ut, si uerum pro rogatu dixeris, beatum te felicemque reddam.’ ‘utinam,’ ait Maro, ‘interroganti tibi uera dicere queam!’

14

15 tunc Augustus: ‘putant alii me natum Octauio, quidam suspicantur alio me genitum uiro.’ Maro subridens, ‘facile,’ inquit, ‘si impune licenterque quae sentio loqui iubeas, id dicam.’ affirmat Caesar iureiurando, nullum eius dictum aegre laturum immo non nisi donatum ab eo discessurum.

15

16 ad haec oculos oculis Augusti infingens Maro, ‘facilius,’ ait, ‘in ceteris animalibus qualitates parentum mathematicis et philosophia cognosci possunt, in homine nequaquam possibile est; sed de te coniecturam habeo similem ueri, ut, quid exercuerit pater tuus, aperire possim.’ attente expectabat Augustus quidnam diceret.

16

17 ‘quantum rem ego intelligere possum, pistoris filius es,’ inquit. obstupuerat Caesar et statim, quo id facto facto m: pacto m Stok fieri potuerit, animo uoluebat. interrumpens Virgilius, ‘audi,’ inquit, ‘quo pacto id coniicio: cum quaedam enuntiarim praedixerimque, quae intelligi scirique non nisi ab eruditissimis summisque uiris potuissent, tu princeps orbis item et item panes in mercedem dari iussisti, quod quidem aut pistoris aut nati pistore officium erat.’

17

18 ‘at deinceps,’ inquit Caesar, ‘non a pistore sed a rege magnanimo dona feres’. placuit Caesari facetia illumque plurimi fecit et Pollioni commendauit.

18

19 corpore et statura fuit grandi, aquilino colore, facie rusticana, ualitudine uaria: nam plerumque ab stomacho et faucibus ac dolore capitis laborabat, sanguinem etiam saepius eiecit, cibi uinique minimi.

19

20 fama fuit libidinis pronioris in pueros fuisse, sed boni ita eum pueros amare putauerunt, ut Socrates Alcibiadem et Plato τὰ παιδικά. uerum inter omnes maxime dilexit Cebetem et Alexandrum, quem secunda Bucolicorum egloga Alexim appellat, donatum sibi ab Asinio Pollione, utrumque non ineruditum: nam Alexandrum grammaticum, Cebetem uero et poetam.

20

21 uulgatum est consueuisse eum cum Plotia Hieria; sed Asconius Pedianus affirmat, ipsum postea maioribus natu narrare solitum, inuitatum quidem a Varo ad communionem mulieris, sed pertinacissime abstinuisse.

21

22 cetera sane uita, et ore, et animo, tam probum fuisse constat, ut Neapoli ‘Parthenias’ uulgo appellaretur, ac si quando Romae, quo rarissime commeabat, uiseretur in publico, sectantes demostrantesque se subterfugere in proximum tectum.

22

23 bona autem cuiusdam exulantis, offerente Augusto, non sustinuit accipere.

23

24 possedit prope centies sestertium ex liberalitatibus amicorum, habuitque domum Romae in Esquiliis iuxta ortos Maecenatianos, quamquam secessu Campaniae Siciliaeque plurimum uteretur. quaecumque ab Augusto peteret, repulsam numquam habuit.

24

25 parentibus quotannis aurum ad abundantem altum mittebat, quos iam grandis amisit, ex quibus patrem captum oculis et duos fratres germanos, Silonem impuberem, Flaccum iam adultum, cuius exitum sub nomine Daphnidis deflet cf. Ecl. 5.20.

25

26 inter cetera studia, ut superius dixi, medicinae quoque ac maxime mathematicae operam dedit. egit et causam unam omnino nec amplius quam semel.

26

27 Sermone tardissimum ac paene indocto similem fuisse Melisius tradidit.

27

28 poeticam puer adhuc auspicatus in Balistam ludi magistrum, ob infamiam latrociniorum coopertum lapidibus, distichon fecit:

monte sub hoc lapidum tegitur Balista sepultus.
nocte die tutum carpe, uiator, iter. Anth. Lat. 261

deinde Moretum et Priapeiam et Epigrammata et Diras et Culicem, cum esset annorum XV.

28

29 cuius materia talis est: pastor fatigatus aestu, cum sub arbore obdormiuisset, et serpens ad illum proreperet, e palude culex praeuolauit atque inter duo tempora aculeum fixit pastori. at ille continuo culicem contriuit et serpentem interemit, ac sepulchrum culici statuit et distichon fecit:

parue culex, pecudum custos, tibi tale merenti
funeris officium uitae pro munere reddit. Cul. 413-4

Relevant guides	Virgil